Η Θηλιά (The Noose / Ilmik)

Η Θηλιά (The Noose / Ilmik) του Θωμά Σίδερη
Ένα ντοκιμαντέρ για την ελευθερία του τύπου και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία.

Είναι η θηλιά που βάζει μία ορατή ή αόρατη εξουσία, ένα βαθύ κράτος, μία κυβέρνηση ή ένας Πρόεδρος (μίας κατ’ όνομα μόνον Δημοκρατίας) στην ελευθερία του τύπου, δηλαδή στην ελευθερία της έκφρασης. Αλλά η ελευθερία της έκφρασης είναι ένα θεμελιώδες ατομικό και κοινωνικό δικαίωμα. Η Τουρκία είναι μία χώρα που παραβιάζει συστηματικά τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών της. Και, μάλιστα, διαχρονικά.

Η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε τούτη τη χώρα που ακροβατεί ανάμεσα σε δύο ηπείρους, μεταξύ Ανατολής και Δύσης, δεν είναι μόνο φαινόμενο που παρατηρείται την πρώτη και δεύτερη δεκαετία του νέου αιώνα, το χρονικό διάστημα δηλαδή που συμπίπτει με την παντοδυναμία ενός και μόνο ανδρός: του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η Τουρκία, μία χώρα που για δεκαετίες ισορροπούσε πάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί που ένωνε τη στρατιωτική διοίκηση και το κοινοβούλιο, απομονώνει ό,τι είναι ή μοιάζει να είναι διαφορετικό.

Και σε πολλές περιπτώσεις το δολοφονεί. Κυριολεκτικά.

Κεντρικοί «ήρωες» του «Ιλμίκ» είναι ο Αρμένιος δημοσιογράφος Χραντ Ντινκ, που δολοφονήθηκε το 2007 στη συνοικία Σισλί της Κωνσταντινούπολης και η Γκιουλέρ Ζερέ, μέλος ενός ακροαριστερού κόμματος, που η τότε κυβέρνηση Ερντογάν την καταδίκασε σε αργό θάνατο, κλείνοντάς την σε ένα κελί τύπου F και μη παρέχοντας σε αυτήν τη στοιχειώδη ιατρική περίθαλψη, ενώ είχε ήδη διαγνωστεί με καρκίνο. Είναι οι δύο όψεις ενός νομίσματος. Η τουρκική «δημοκρατία» δεν μπορεί να ανεχθεί πολίτες με διαφορετική εθνική, πολιτική ή σεξουαλική ταυτότητα.

Τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 2016, λίγες ημέρες πριν εκδηλωθεί ένα από τα πιο παράξενα πραξικοπήματα στα παγκόσμια χρονικά, το οποίο μάλιστα μεταδόθηκε ζωντανά από την τηλεόραση. Η ατμόσφαιρα μύριζε μπαρούτι και ήταν φανερό ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν κυνηγούσε με μανία το φάντασμα ενός αυτοεξόριστου ιμάμη, του Φετουλλάχ Γκιουλέν, στα γρανάζια της κρατικής μηχανής.

Σε εκείνη την πρώτη φάση των γυρισμάτων μίλησαν 19 δημοσιογράφοι. Αμέσως μετά το πραξικόπημα, 12 δημοσιογράφοι οδηγήθηκαν στις τουρκικές φυλακές και οι υπόλοιποι κατάφεραν να διαφύγουν στο εξωτερικό όπου ζουν μέχρι σήμερα.

Για κάποιους από αυτούς υπάρχουν νέα, είναι τουλάχιστον ζωντανοί, για κάποιους άλλους όμως όχι. Τα ίχνη τους χάθηκαν.

Τα γυρίσματα συνεχίστηκαν και σε άλλες χώρες: τη Σουηδία, το Βέλγιο, τη Γερμανία, την Αγγλία, την Ελλάδα. Ένα κύριο ερώτημα, που είχε τεθεί εξαρχής, συνέχιζε να παραμένει διαρκώς στην επιφάνεια, με διάφορα, φυσικά, υποερωτήματα:

– Γιατί η Τουρκία παραβιάζει διαχρονικά τα ανθρώπινα δικαιώματα; Γιατί συμβαίνει αυτό; Είναι δομικό χαρακτηριστικό του πολιτικού συστήματος

– Είναι ατελής δημοκρατία; Και τι ρόλο παίζει η θρησκεία στη διαμόρφωση της πολιτικής συνείδησης;

Η «Θηλιά» είναι ένα ντοκιμαντέρ για την Τουρκία πριν και μετά το πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016, πριν και μετά το σκάνδαλο κυβερνητικής διαφθοράς του 2013, πριν και μετά την υπόθεση «Εργκένεκον».

Τα μόνα που έμειναν σταθερά όλα αυτά τα χρόνια είναι τα κολαστήρια τύπου F και η ατιμωρησία των πραγματικών δολοφόνων του Χραντ Ντινκ και της Γκιουλέρ Ζερέ.

Το ντοκιμαντέρ αφιερώνεται στη μνήμη τους.

Σενάριο – Σκηνοθεσία: Θωμάς Σίδερης
Διεύθυνση φωτογραφίας: Osman Genis
Μουσική: Θανάσης Αλατάς
Μοντάζ / graphics: Βαγγέλης Πυρπύλης
Μετάφραση: Hasan Koçancı, Νικολέτα Σίδερη
Εκτέλεση Παραγωγής: Blacklight Productions